Is data hetzelfde als intelligence? De DIKI-piramide

De DIKI-piramide bestaat uit vier elementen: ‘data’, ‘information’, ‘knowledge’ en ‘intelligence’. Respectievelijk ‘gegevens’, ‘informatie’, ‘kennis’ en ‘inlichtingen’ in het Nederlands. Waarom is het belangrijk het verschil tussen die vier te weten? Daar zijn twee redenen voor.

Allereerst worden deze begrippen vaak door elkaar gehaald. Neem bijvoorbeeld de Van Dale. Dit woordenboek definieert ‘informatie’ als “inlichtingen, gegevens waardoor je meer over iets te weten komt”. Hier wordt informatie dus op een hoop gegooid met gegevens en inlichtingen. Dat is niet handig, want mensen die zich met data bezighouden hebben een heel andere taak dan mensen die zich met intelligence bezighouden. Net zoals een graanteler een heel andere taak heeft dan een bakker.

Ten tweede bestaat er een verkeerd beeld van wat intelligence is, en daarmee mogelijk ook van wat het MIC is. Gleufhoeden, spionnen, afluisterapparatuur, dossiers met in koeienletters het opdruk CLASSIFIED. Het zijn allemaal associaties die al gauw opkomen als de term ‘intelligence’ valt. Dat was Jerry Ratcliffe, de bedenker van het DIKI-model, ook opgevallen: “Het woord intelligence lijkt bij vrijwel iedereen het verkeerde beeld op te roepen. Voor het publiek kan het een arglist suggereren, een clandestiene en heimelijke activiteit die wordt uitgevoerd door agenten met een louche instelling en die een zekere morele dubbelzinnigheid met zich meebrengt”¹. Gaat MIC zich met zulke obscure praktijken bezighouden?

Ook roept de term vaak beelden op die zo uit sci-fi films als The Matrix zouden kunnen komen. Donkere kamer vol schermen met oplichtende stromen enen en nullen, holografische projecties, en slechts een klein groepje van specialisten die het lot van de wereld in hun handen hebben. Toegegeven, hier moeten we als MIC de hand in eigen boezem steken. Ook wij gebruiken soms futuristische afbeeldingen, gewoon omdat ze er gaaf uitzien! Maar die steken natuurlijk nogal af tegen de werkelijkheid van bijvoorbeeld een TL-verlichte meldkamer vol met mensen. Gaat met de komst van MIC mensenwerk vervangen worden door technologie?

DIKI-piramide

De DIKI-piramide rangschikt ‘data’, ‘informatie’, ‘kennis’ en ‘intelligence’ naar hoe waardevol ze zijn. Data zijn op zichzelf het minst waardevol en staan daarom onderaan de piramide. Intelligence is het meest waardevol en staat bovenaan. Belangrijk: de DIKI-piramide moet gezien worden als een continuüm of spectrum. Net zoals bij de kleuren van de regenboog lopen de elementen van de DIKI-piramide in elkaar over.

Data

Data zijn observaties of metingen van ruwe feiten. De weegschaal meet bijvoorbeeld dat je 88 kilo weegt. Data zijn van alle elementen in de DIKI-piramide het objectiefst. Zolang ze op de juiste manier tot stand zijn gekomen, vallen ze niet te betwisten. Als je 88 kilo weegt, dan weeg je 88 kilo. Natuurlijk worden observaties en metingen uiteindelijk door mensen uitgevoerd, dus kunnen er fouten gemaakt worden. Misschien heeft de fabrikant de weegschaal niet goed afgesteld of heb je slechte ogen waardoor je 88 kilo leest in plaats van 86 kilo. Maar in principe valt er weinig tegen data in te brengen. Data zijn er in overvloed. Ze zijn ongeorganiseerd en hebben daarom weinig betekenis. Van een dataset kun je op het eerste gezicht weinig kaas maken.Laten we als voorbeeld een van de succesverhalen van het Maritiem Informatie Knooppunt (MIK) nemen.

De douane aan de wal doet een controle op een viskotter en vindt een briefje. Op dat briefje staan een paar getallen die ze niet thuis kunnen brengen. Die getallen zijn data.

Informatie

Informatie is data voorzien van context, relevantie en betekenis. Die context, relevantie en betekenis zijn afhankelijk van mensen. Je kunt bijvoorbeeld alleen bepalen welke data relevant zijn als je een bepaald doel voor ogen hebt. Mensen spelen een belangrijke rol in de totstandkoming van informatie, en daarom is informatie iets minder objectief dan data. Informatie is data waarin enige structuur is aangebracht, en is daarom betekenisvoller dan data.

Terug naar het voorbeeld van MIK. De douane heeft dus een briefje gevonden met getallen die ze niet thuis kunnen brengen. De douanecollega op het MIK leest die getallen op, waarop een andere collega opmerkt dat die getallen de frequentie van een radioverbinding zijn. Nu is sprake van informatie omdat de getallen betekenis hebben gekregen.

Kennis

Kennis komt tot stand wanneer informatie gecombineerd wordt met ervaring. Ervaring kan simpelweg levenservaring zijn, maar ook werkervaring, school en studie vallen hieronder. Ervaringen zijn subjectief; ze verschillen van mens tot mens. Hierdoor is kennis subjectiever dan informatie. Kennis is ook betekenisvoller dan informatie omdat het nog georganiseerder is dan informatie.

In het voorbeeld van MIK zien we dat informatie en kennis in elkaar overlopen en niet zo gemakkelijk te scheiden zijn. Een NVWA-collega op het MIK herkent die frequentie door haar ervaring als een visserijfrequentie. Nu is sprake van kennis. Vervolgens wordt er meer informatie vergaard door middel van dat uitluisteren, en komen de collega’s op het MIK erachter om welk bootje het gaat en welke mensen daaraan gelinkt kunnen worden.

Intelligence

Als laatste komen we aan bij intelligence. Intelligence is kennis in combinatie met actie. Op basis van de kennis die men heeft wordt bepaald wat de juiste wijze van handelen is. Bij intelligence komt de rol van de mens het sterkst naar voren. Er moet op basis van (menselijke) kennis besluiten worden genomen en worden gehandeld – door mensen. Hierdoor is intelligence het meest subjectieve element in de DIKI-piramide. ‘Subjectief’ wil hier trouwens niet zeggen dat het gaat om willekeurige persoonlijke meningen van individuen over hoe het beste te handelen. In tegendeel. Intelligence gaat juist om het kunnen nemen van weloverwogen besluiten waarbij niet alleen informatie maar ook de ervaringen van mensen worden meegenomen.

Intelligence is ook het meest betekenisvolle element. Want wat heeft kennis voor zin als je er niet naar handelt? Je kunt bijvoorbeeld je kennis op papier zetten en een steengoede evaluatie van een incident of crisis schrijven, maar wat is de waarde ervan als deze vervolgens ergens in een la ligt te verstoffen? Er is een belangrijk verschil tussen data, informatie en kennis enerzijds, en intelligence anderzijds. De eerste drie komen tot stand door te kijken naar het verleden. Intelligence daarentegen komt tot stand door te kijken naar de toekomst.

Op het MIK is men er inmiddels achter gekomen wie er bij die boot betrokken is, en blijkt dat dit een puzzelstukje is in een opsporingsonderzoek van de politie. De originele data van die paar getallen zijn zo verwerkt en bewerkt dat er uiteindelijk intelligence is gecreëerd. De data hebben betekenis gekregen en werden daarmee informatie, aan die informatie zijn de ervaring van de collega’s op het MIK toegevoegd waardoor deze kennis werd, en tot slot kan er op basis van deze kennis actie ondernomen worden door de politie.

Conclusies

Terugkomend op de gleufhoeden kunnen we aan de hand van de DIKI-piramide stellen dat ‘intelligence’ niet per se met afluisterpraktijken en dergelijke te maken heeft. Zulke praktijken zijn eerder manieren van informatie verzamelen. Manieren waar MIC zich verre van zal houden.

En de science fictionbeelden? Gaat de inzet van technologieën zoals AI mensen hun werk ontnemen en gaat MIC straks bestaan uit een klein groepje dat de dienst uitmaakt? Als we kijken naar de DIKI-piramide mogen we eerder het tegenovergestelde verwachten. Mensen spelen een cruciale rol in de totstandkoming van intelligence. Er zijn mensen nodig om relevante data van irrelevante data te onderscheiden, data te interpreteren, informatie te verzamelen, informatie te duiden en te analyseren, de ervaringen van mensen zijn nodig om informatie om te zetten naar kennis, en er zijn mensen nodig die handelingsperspectieven aan kennis toevoegen en zo intelligence creëren.

¹ Ratcliffe, J.H. (2008). Intelligence-led policing. Environmental Criminology and Crime Analysis (Reds. Richard Wortley & Lorraine Mazerolle). Willan Publishing: Collompton. Pagina 263.