Als Operationeel leider bij de brandweer Zuid-Holland Zuid geeft Marko op het hoogste niveau leiding bij crisisbeheersing en -bestrijding. Maar daarnaast is hij ook bevelvoerder op een brandweerpost – een vrijwillige taak in het hulpverleningsveld. Dat betekent dat Marko de beide kanten van informatiegedreven handelen kent: enerzijds rukt hij fysiek uit met de spuitauto om ‘in het veld’ bezig te zijn; anderzijds stuurt Marko aan op alle operaties die er lopen.
Denk je aan de brandweer, dan denk je aan: brand, nood, hulp. Marko neemt ons mee in een situatie waarin informatie beter gestroomlijnd had kunnen worden: “Pasgeleden was er in onze regio een brandincident, waarbij drie mensen zich in een woning met uitslaande brand bevonden: een moeder met twee kinderen. Bij zo’n melding sta je altijd direct aan. Terwijl wij als brandweer aanrijdende waren, instrueerde de centralist telefonisch de mensen in nood. Een politiehelikopter hing boven de woning om alles te filmen en de beelden te streamen naar de meldkamer, zodat de centralist ons op de hoogte kon houden van de situatie bij de woning en wij onze inzet daarop konden aanpassen. Of nou ja, dat was de bedoeling. De communicatie verliep niet geheel vlekkeloos. Niet zo gek, als je bedenkt dat de centralist op dat moment drie taken had: aan de lijn een mevrouw die heftig in paniek was, camerabeelden tot zich moeten nemen en ondertussen zijn collega informeren die ons als uitrukkende brandweer weer moest instrueren. Een extra overdacht, die zorgde voor extra ruis. Op een gegeven moment hoorden wij als brandweer: ‘Ze zijn er via de ladder uitgehaald!’, maar wij waren nog aanrijdende. Wij dachten logischerwijs dat het om een ander brandweervoertuig ging. Maar toen we aankwamen bleek het om de ladder van de buurman te gaan. Daar sta je dan toch even van te kijken. Het zou mooi zijn als coördinatie in zo’n situatie meer gestructureerd zou kunnen verlopen. Met een strakkere regie en kortere lijnen.”
“Toen we aankwamen, bleek het om de ladder van de buurman te gaan”
Zomaar een voorbeeldsituatie waaruit het belang van een goede informatievoorziening blijkt. Marko vervolgt: “Data speelt écht een grote rol wanneer je uitrukt met een autospuit. Je krijgt op een scherm in de auto nadere informatie over het incident; informatie die de meldkamer verzameld heeft. Bijvoorbeeld de log van het contact met de melder en gesprekken met omstanders. Vaak wordt de informatie nog verrijkt met camerabeelden, een Google Street View overzicht met meest recente foto’s en bijvoorbeeld met beelden die de centralist binnenkrijgt van de politiehelikopter. Het ontvangen van zoveel mogelijk informatie is belangrijk, zodat je je inzet erop kan aanpassen. Op het moment dat je externe databronnen naar binnen haalt, kun je veel gerichter hulp ter plaatse sturen. Je gaat dynamischer werken.”
Ook in zijn rol als operationeel leider werkt Marko dagelijks met data. “Als leidinggevende denk je nadrukkelijk na over effecten. Soms kan dat letterlijk een heel effectgebied zijn, bijvoorbeeld een gebied dat onder rook ligt of een gebied waar iemand moet worden opgepakt. Leidinggevenden en functionarissen op straat handelen altijd vanuit het oogpunt ‘veiligheid van eigen hulpverleners voorop’. Data helpt ontzettend in de besluitvorming in ‘wat wel’ en ‘wat niet’ te doen. Welk risico neem je wel? En welk niet. Maar het kan ook een maatschappelijk effect zijn, bijvoorbeeld als je weet dat een incident of crisis lang duurt, zoals bijvoorbeeld de maatregelen rondom corona. Dan ga je nadenken: welke data heb ik nodig waar ik besluiten op kan nemen? En heel eerlijk: in ons vak leren we eigenlijk om op basis van beperkte informatie besluiten te nemen die ons de goede kant op helpen als hulpverleners en uiteindelijk als maatschappij. Data sterkt. Maar het is wel belangrijk dat die data wordt verrijkt door iemand met kennis van zaken. Iemand die het vertaalt naar iets bruikbaars.”
“Hoe beter we informatie kunnen verrijken, hoe accurater crisisbesluitvorming kan zijn”
‘Verrijken’. Hoe werkt dat dan precies volgens Marko? “Veel informatie is er altijd te vinden, te verzamelen. Er zijn steeds meer open data-bronnen, via internet of tanks. Eigenlijk bevinden we ons in een situatie waarbij er té veel informatie beschikbaar is. En waarbij de vraag is: is al die informatie ook toepasbaar gemaakt? Die enorm grote hoeveelheid informatie kun je als crisisteam eigenlijk niet verwerken, omdat je onder hoge tijdsdruk probeert richting te geven. Daarom zou het echt prachtig zijn als een MIC al kan starten met het analyseren van data in de tijd tussen alarmering en aankomst op de plaats incident. Dat daar al een voorselectie wordt gemaakt op basis van vakkennis. En dat jij als professional in het veld je vragen kunt stellen, waarop je gericht antwoord krijgt. Dat is compleet nieuw! Maar het maakt dat je je zoveel meer onderlegd voelt in een crisissituatie”.
“De grote hoeveelheid informatie van nu kun je als crisisteam niet verwerken”
Dat gevoel van onderlegd zijn, dat is een hele belangrijke volgens Marko. “Ik kan er legio voorbeelden van geven. Zo kan het bijvoorbeeld zomaar zijn dat er ergens een grote brand woedt, met zeer lichte rookvorming op de snelweg een stuk verderop. Het kán een afweging zijn om de snelweg niet direct te sluiten, want mensen rijden er snel doorheen en de schade blijft beperkt. Maar wat nu als er op die snelweg file ontstaat? En ineens de wind draait en de rook zich tot een problematische staat ontwikkeld? Dan heb je een veel groter probleem. Het is belangrijk om voorafgaand aan besluitvorming al over zulke dingen na te denken! Maar daarvoor moet je wel inzicht hebben in verkeersstromen”. En zo werkt het volgens Marko in elke crisissituatie. “Denk aan het effectgebied bij een lekkage. Data die je dan wilt hebben? Meteogegevens, camerabeelden, verkeersintensiteit. Noem maar op. Of denk aan een heel actueel voorbeeld van overvolle ziekenhuizen door de coronacrisis. Cruciale informatie die je dan wilt hebben bij slachtofferhulp: waar zijn nog beschikbare bedden?”.
Data gebruiken in hulpverlening. Het klinkt abstract. Maar niet nadat je gesproken hebt met Marko. Hij maakt concreet wat het betekent als je intelligence aan de achterkant goed organiseert. Welk effect ermee wordt bereikt op straat. Voor de hulpverlener zelf én voor de burger die getroffen is. “Met zoiets als MIC kunnen we echt een stap in de tijd maken. Want ook al proberen informatiemanagers nu al proactief te monitoren – het gebeurt te versplinterd. Daar kan met MIC veel meer structuur in komen, met goed gefaciliteerde werkplekken en eenduidigheid”.
